Saturday, December 19, 2009

Librong pagaaralan nang manga Tagalog nang uicang Castilla (222-229): Kumpisal 7

Nauna (218-222: Kumpisal 6)

--222--

ANG ICAPITONG UTOS NANG P. DIOS. EL SEPTIMO MANDAMIENTO

Nag nacao ca caya anoman? Has huartado algo? Anong pinag nacao mo? Que has hurtado? Ari caya sa simdanan yaong pinagnacao, casapacat ca caya nang tauong pag nacao? Aunque tu en persona no hurtases, fuiste parte en el hurto de alguna manera? Anong pag sasapacat ninyo niyong tauong nag nacao? En que mamera ayudabas á los que hicieron el hurto? Icao caya,y, songmira nang ari nang capoua mo tauo? Has destruido alguna hacienda de tu prójimo? Catulong ca cayang sungmira nang ari nang ibang tauo? Ayudaste a otro a des-

--223--

truir algo? Ano caya yaong sinira mo? Que era lo que destruiste? Ano caya ang dahilang isinira mo niyon? Porque lo destruiste? Nagdaya ca caya sa capoua mo tauo sa pag totongo? Has engañado á alguno en algunos conciertos? Anong pagdaraya mo sa caniya? En que ó como le engañaste? Magcano caya ang nadaya mo sa caniya? Que tanto fué lo que le engañaste? Icao caya,y, nagbabaliuas nang bigas? Andas vendiendo arroz limpio? Linolocad mo caya ang iyong pagcalos con icao ay magbili? Cuando tu vendes y arrasas la medida ahondas la mano para quitar de la medida justa? Nag darala ca caya nang salop? Usas de dos gantas? Opan malaqui ang binibilhan mo at munti ang pinag bibilhan mo? Por ventura es grande la con que compras y pequeña la con que vendes? Magcano caya ang caontian niyang pinagbibilhan mong salop con son gatang caya con caguitna cayang gatang? Que tanto menor es aquella con que vendes si una escudilla ó si media? Magcano caya ang natira nang sa isang pesos at sa isang salapi caya, siya mo nga yaong nadaya sa tauo? Que tanto viene á sobrar á buena cuenta en cada peso que vendes, porque aquello es lo que llevas de mas? nagca utang ca caya sa capoua mo tauo? Debes algo á alguno? Magcano caya ang utang mo doon? Cuanto le debes? Ganong utang caya yaon, con bago caya? Es deuda vieja ó nueva? Natapos na caya ang arao na hanga nang pag titipan ninyo? Haya pasado el plazo de la paga? Ilan nang bouan ang pagcatapos noon? Que tantos meses ha que se acabo? Ay at di mo binabayaran yaong utang mo? Porque no pagas aquella deuda? Opan dili mo tantong caualang ibayad cundi icao yata,y, nanhihinayang sa pilac mo? Por ventura no es falta de con que pagar sino que andas escatimando tu dinero? Tambay natapos ang arao na tipan ninyo,y dili ca caya nag ca doon na sucat ding nacabayad niyong utang? Desde que se acabó el plazo señalado no has tenido con que poder pagar esa deuda? Opan di ca man nagca doon nang sucat mong icatapos na ibayad niyong utang ay may doon ding sucat yoina una sa caniya? Por ventura dado que no hayas tenido con que pagar toda la deuda, pero habras tenido con que pagar algo de

--224--

ella? Opan tambay na tapos ang arao na tipan ninyo ay may doon ca nang may doong sucat mong ibinayad con dangan ang icao ay nanhihinayang? Por ventura desde que pasó el día del plazo, has tenido siempre con que pagar sino que á tí te deule el sacar de la bolsa tu dinero? Ducha caya yaong pinagcacautangan mo? Es pobre aquel á quien debes? Nauaualan caya siya? Anda necesitado y faltó de lo que ná menester? Sinasaquit ca caya niya nang pagsingil sa iyo? Date prisa porque le pagues? Opan tongmauad ca doon sa pinagcacautangan mo? Por ventura has pedido te alarque el plazo? Anong dahilan itinauad mo sa caniya? Porque la has pedido te haga esa cortesia? May doon ca caya ngayon sucat mong icatambing sa caniyang ibayad? Tienes ahora con que pagarle luego de presente? Paroon ca monang anac co, at taposin mo monang bayaran iyang utang mo nang di na moling maguin casalanan mo sa P. Dios? Anda ve hijo mío y paga primero toda esa deuda que debes porque no se vuelva á hacer otra vez pecado tuyo contra nuestro Señor Dios? Nag papatubo ca caya sa capoua mo tauo? Has dado á usuras á tu prójimo? Ilan ang pinatuboan mo? A cuantos has dado así á logro? Magcano caya ang patubo mo sa canila? Cuanto les has llevado á logro. Anong pagpapatubo mo sa canila con pag papalaba caya con pag papaganda caya con pag patalindoua at con pag palosong arao caya at con pag bubuhat buhat caya nang pagpapautang? Que manera era de logro, si doblado del principal y faltando aquel luego todo aquello junto se doblaba y así multiplicándose sin término ó si era secillamente doblado del principal ó si la mitad del principal sobre añadida como por dos dar tres ó si le hiciste trabajar hasta que pagase la deuda cada año? Nag lalaco ca caya nang langis at nang alac caya? Has tratado en vender vio ó aceite? Hinaloan mo caya ang langis nang tubig? Has mesclado agua en el aceite? Binantoan mo caya nong tubig ang alac? Has echado agua en el vino? Icao na ang bahalang tomoring con anong pag daraya mo sa capoua mo tauo sa pag bibili man at sa pag babaliuas caya at sa pag papapalitan man at sa anomang calacal? Duo tu en que manera has en-

--225--

gañado á tu profi no, ora vendiendo, ora revendiendo, ora trocando, ora otra negociación? Opan may nacacamtan cang ari na di tantong ari mo? Por ventura tienes en tu poder alguna hacienda que no es tuya? Opan may iquina-aalangalang ang loob mo, na di mo iquinatatanto con totoong iyo yaon at con doon cayà nagmula sa ualan catampatan? Por ventura tienes causas de dudar y que no te dejan certificar si es hacienda tuya aquella ó si procede de algún título no justo? Nagsacsí ca cayà nang sacsíng sinongaling nang anomang paguusap? Has atestiguado con testigos falsos en algun pleito? Ano cayà yaong pinaguusapan? Qué era aquello que se pleitaba? Ilang caya yaong sinacsí mong sinongaling? Cuantos testigos falsos presente? Inaralan mo cayà sila nang manga uiuicaing di totoó? Enseñásteles lo que habían de decir falso? Sinuholan mo cayà sila at nang mayag silang pasacsí sa iyó? Dísteles algun cohecho para que quisiesen ser testigos por tí? Ay aba natalo mo din cayà yaong causap mo? Y pues saliste con el pleito contra el otro? Ay anó cayà yaong napasa iyó nang pananalo mo sa caniya con alipin, con buquid, con pilac cayà? Y que es lo que te adjudicaron por la sentencia esclavo ó sementera ó plata? Diyata pa roon ca muna at isaoli mong tambing sa caniya yaong dilan naualan doon sa causap mo sampon nang lahat na nagogol niya sa pag uusap? Según eso anda primero y vuelve á la otra parte todo aquello en que fué defraudado y todos los gastos que hizo en el pleito? Opan inaari mong totoo yaong iyong uicà at ang alaala mo ay icao ang may catouiran at cayà mo inaaralan ang manga sacsí na sila,y sumunod niyong uicà mo? Por ventura tenías por verdad lo que tu decías y sentías que tu tenías justicia y por eso inducías á los testigos á que dijesen lo que tu decías? Natatanto tanto mo na yao,y

--226--

tantong totoó? Tienes por cierto, que era aquello así? Inaralan mo cayang magsalita at manumpa yaong manga sacsí na ang uicain baga,y, naaalaman namin bago hindi nila naaalaman cundi ang sila,y, sinuboan mo lamang nang canilang uiuicain?  Indujiste á aquellos testigos á que dijesen y jurasen que sabían aquello que decían no siendo así sino solo decían lo que tu les ponías en la lengua? Napasacsí ca cayà sa capoua mo tauo? Has sido testigo de alguno? Nabalà ca cayà doon nang di mo naaalamang tantò? Dijiste y atestiguaste lo que no sabías de cierto? Pinapanumpà ca cayà niyong itinatanong sa iyó? Tomaronte juramento de aquello que te preguntaban? Nagpapasunod ca cayà sa manga capoua mo tauo? Eres hombre que manda á otros? Anong alaga mo,t, anong pagpapasunod mo sa canilá con baga icao ay Datò at con capitan caya,t, con ano? Que es tu mando y gobierno ó en que: eres Dato ó Gobernador ó que eres? Con may anomang gauà ca doon na ualang catouiran sa pagaalaga sa canilá? Has hecho en tu gobierno alguna cosa contra justicia? Inotusan mo cayà ang tauong gumauà nang di mo dapat iutos sa canilá? Has mandado á la gente hacer algo que tu no se lo podías mandar? Pinagaapi mo cayà at pinagiiling ang manga tauo sa pag (gauà) uutos man at sa pagaambagan man at sa anoman? No has usado de igualdad con todos ó baste habido parcialmente ora en los mandados ora en los repartimientos ó en otra cosa alguna? Opan may pinatuauad ca na di mo sucat patauarin at ang siya,y, con baga cabig mo at hinlog mo caya? Por ventura has perdonado de alguna carga á alguno no pudiendo por ser cosa tuya ó pariente? Turan mo cayà con icao ay may iniaayò? Di si eres parcial? Tuing may bouis ang tauo, ay nonouis ca cayà? Siempre que pague el tributo la gente tríbutas tu también? Ipinagcacaila

--227--

mo cayà ang ibouis mo, na ang uica mo baga,y, uala cang ibobouis bago,y, may doon? Encubres lo que podrías dar en tributo diciendo que no tienes que dar no siendo así? Ipinanumpa mo cayà yaong pagcacailà mo? Juraste aquella mentira? Opan cayà ca pinatauad niyong pagpapabouis, at ang icao ay nagpilit na pauala bago may doon cang sucat ibouis? Por ventura te perdonó el tributo el que lo cobraba porque con aserveración decías no tener que dar siendo falso? Nagsusugal ca cayà? Juegas? Nagdaya ca cayà sa casugal mo nang ipinanalo mo sa caniya? Hiciste trampas con que ganases? Ay aba nacuha mo din sa caniya ang natalo mong pilac at damit cayà at anoanoman? Y pues llevaste lo que ganaste, plata ó vestido ó cualquiera otra cosa? Naquipagsugal ca cayà sa tauong ualang caniyang sadiling ilalaban sa iyó? Jugaste con quien no tenía propio que perder? Di mo man natatanto na di caniya yaon opan nahahalata mo din? Aunque no lo sabías de cierto, por ventura tenías de ello conjeturas? Opan mapagsugal ca at marami ang ipinagsusugal mo, at ang pilac pang ipagaalila sa pamamahay ninyo ay iyong ipinagsusugal din? Eres por ventura jugador, juegas mucho, de manera que aún aquello de que has de sustentar la casa, anda tambien al juego? Pinintacasi ca cayà nang capoua mo tauo sa pagtotouid nang usap? Hante escogido por juez árbitro en determinar y juzgar algún negocio? Ay aba pinacatouid mo cayà ang paghatol mo doon? Y pues anduvo la Justicia por delante? Opan minatouid mo ang di tantong matouid at ang icao ay sinuhulan at sinamò samò ca caya,t, con anoman ang dahilang iniayo mo sa caniya? Por ventura juzgaste en favor del que no tenia justicia por cohechos ó lisonjas y alagos ó por otra cosa alguna que te inclino á él? Pinasalapan ca caya niyong tauong namintacasi sa iyo?

--228--

Dióte derechos aquel que te hizo su juez? Longmalo caya sa catouiran ang pasalap niya sa iyo? Dióte mas de lo que debiera dar? Pinilit mo caya si yang mag pasalap sa iyo? Hicistele fuerza á que te diese derechos? Magcano caya ang quinuha mong salap sa caniya? Cuanto le tomaste derechos? Nacatupad ca caya sa anomang pagpupulong nang copoua mo tauo? Andas como debes á los trabajos comunes? Opan nag tatago tago cang tiquis sa pulong? Por ventura andas escondiéndote por no acudir? Con longmalaban ca caya at sadhiya cang nanagsic sa nag papasunod sa tauo? O si resistes y eres rebelde de propósito al que tiene á cargo las tales obras comunes? May doon ca cayang hiram na di mo pa isinasaoli? Tienes algo prestado que no lo hayas aún vuelto? Opan ipinagliuag liuag mo mona bago mo isinaoli? Por ventura lo volviste tarde y con dificultad? Opan nang isaolimo ay sira na,t, loma na caya? Por ventura cuando lo volviste estaba ya destruido ó viejo? Ang ipinag catiuala sa iyo nang ibang tauo ay ipinahamac mong pinalagay lagay at siyang iquinauala,t, iquinasira caya? Lo que te dió alguno á guardar, por ventura lo echaste por ahi á poco mas ó menos y asi se perdió ó se destruyó? Nili ca caya nang anoman sa tanong nahahalata mo na di caniyang ari yaong caniyang ipinagbibili? Has comprado algo de alguna persona sospechosa de quien se podía entender que no era suyo? At con di man cayá binili opan pinalit mo? Ó ya que no lo comprases recibistelo en trueque de algo? Sucat mo pa cayang itanong na tantoin can caniya yaon at con dili caya? Podriaste todavia informar de cierto si era suyo aquello, ó no? May napupulot ca cayang anomang ari? Haste hallado alguna cosa? Inamo mo cayá yaon? Que hiciste de ella? Dili mo caya yaon ipinagbadya sa may

--229--

ari? No se lo dijiste a cuya era? Ipinag tauag mo caya yaon at ipinaquilala mo caya sa manga tauo? Publicaste aquello que hallaste ó mostrastelo á la gente para que lo conociesen? Ualang nag caniya cayá niyon? No hubo quien dijese que era suyo? Opan tiquis mong itinago at ipinagcaila? Por ventura de propósito lo escondiste y negaste? Ualá ca ding naalamang tauong na ualan niyon? No sabes á quien se perdiese aquello? Ipag tanong tanong mo con may  nauaualan, nang quilalanin? Pregunta con deligencia si hay quien haya perdido algo para que lo reconozca si es suyo?

Nauna (218-222: Kumpisal 6)

No comments:

Post a Comment

Lisensiya