Abakada.kmap para sa Yudit, puwede nang itype ang g̃

Abakada.kmap at Abakada2.kmap

Idownload sa: http://www.mediafire.com/file/njmnnygwyim/ABAKADA.zip

Pagbabago Dis. 24, 2009: http://www.mediafire.com/file/iminzymnkdg/ABAKADAver2.zip (6.05 kb)


Kung nagtiteklado kayo ng mga lumang aklat na Tagalog ay makakatulong ang mga kmap na ito para sa Yudit unicode editor.  Kakailanganin mo ang mga kmap na ito upang maiteklado nang maalwan ang mga sumusunod na titik:

1. mga titik na may diacritic:  á à â Á À Â é è ê É È Ê í ì î Í Ì Î ó ò ô Ó Ò Ô ú ù û Ó Ò Û
2. enye o may tildeng en: ñ Ñ
3. lumang pagsulat ng "ng" na "ng̃", o may tilde/kilay na g:  g̃ G̃
4. long-s na ginagamit sa mga lumang aklat: ſ

Sa Abakada.kmap una ang letra bago ang diacritic.  Hal. a' para sa á (Latin small letter a with acute).  Maiteteklado ang long-s sa pamamagitan ng s~.

Sa Abakada2.kmap una ang diacritic bago ang letra.  Halimbawa 'a para sa á (Latin small letter a with acute).  Sumusunod ito sa kumbensiyon ng USA international na keyboard layout. Maiteteklado ang long-s sa pamamagitan ng ~s.

Gamitin ninyo ang mas maalwan para sa inyo.

Saan makukuha ang Yudit

Ang Yudit ay isang unicode text editor na maida-download sa http://www.yudit.org/.  Kung gumagamit ka ng Ubuntu GNU/Linux ay iteklado lamang sa terminal ang:

sudo apt-get install yudit

Pag-install ng mga kmap sa Yudit sa Ubuntu GNU/Linux

Kung para lamang sa sarili lamang ay kopyahin ang "Abakada.my" o "Abakada2.my" sa ~/.yudit/data/ . Kung para sa lahat ng gumagamit ng kompyuter, kopyahin sa /usr/share/yudit/data .

Sa Yudit iklik ang Input at palitan ang isa sa mga hindi ginagamit na keymap ng  Abakada o Abakada2.  Piliin ang "default" font.  Ang ibang font ay maaaring magbunga ng hindi paglitaw ng ilang letra.

Babala

Huwag gagamitin ang USA ALternative international (former us_intl) o USA International (with dead keys) na mga keyboard layout dahil magugulo ang mga diacritic sa Yudit.  Kung ginagamit mo ang mga keyboard layout na ito ay pumunta sa System->Preferences->Keyboard->Layouts tab .  At piliin bilang default ang USA.


Pagbabago

Disyembre 24, 2009: Idinagdag ang q̄, maliit na q na may combining macron o sa unicode ay q + U+0304.  Ang ibig sabihin nito ay que.  Matatagpuan ito sa mga lumang aklat na Kastila tulad ng diksiyonaryo nina Noceda at San Lucar. Idownload sa  http://www.mediafire.com/file/iminzymnkdg/ABAKADAver2.zip (6.05 kb)



Lisensiya ng mga kmap

Ang Abakada.kmap at Abakada2.kmap ay copyright in Roel P. Cantada (2009) at inilalathala alinsunod sa GNU General Public License ver. 3.

Idownload sa: http://www.mediafire.com/file/njmnnygwyim/ABAKADA.zip

Pagbabago Dis. 24, 2009: http://www.mediafire.com/file/iminzymnkdg/ABAKADAver2.zip (6.05 kb)

Maliit na Kontribusyon sa Kilusan ng Malayang Software

Narito ang maliit na kontribusyon ko sa Malayang Software

• Pagsasalin sa Tagalog ng Moodle
• Pagsasalin sa Tagalog ng eXe
• Baybayin Keymap para sa Yudit
• Baybayin Font na naka GPL
  
• Pagsasalin sa Tagalog ng Happydigger bilang bahagi ng Debian Tagalog Translation team.

Hindi po ako programmer kaya ang karaniwan kong inaambag ay pagsasalin.

Simulated na Estudyante

Ano ang simulation?

Ang simulation (sim) ay paraan ng pag-unawa sa daigdig sa pamamagitan ng paglikha ng isang simpleng modelo ng isang complex na (pinag-aaralang) istruktura o sistema. (Gilbert & Troitzsch, 2005).

Ang mungkahing proyektong ito ay layuning gumawa ng isang simulated na estudyante upang magamit sa sumusunod na paraan.

Ano ang simulated na estudyante?

Ang simulated na estudyante ay sistemang machine learning na ang asal (behavior) is umaayon sa datos na mula sa mga taong estudyante. Magagamit ito:

1. ng mga guro sa pagsasanay ng kanilang kakayanan sa pagtuturo.
2. bilang katuwang na mag-aaral na may kakayanang maging baguhan at eksperto depende sa pangangailangan.
3. ng mga nagdidisenyo ng instruksiyon sa pagsubok ng kanilang instruksiyon. (VanLehn, Ohlsson, & Nason, 1994)

May pananaliksik na hinggil sa tatlong paggamit na ito.

Simulated na estudyante para sa pagsasanay ng guro

Inulat nina Zibit at Gibson ang kanilang proyektong simSchool na ang adhikain ay magsanay ng mga baguhang guro sa pagtuturo ng ika-7 at ika-12 antas na mag-aaral (2005).

Simulated na estudyante bilang katuwang na mag-aaral

Lumikha si Vizcaino ng simulated na estudyante na kayang makipag-chat sa dalawang taong mag-aaral. Pinag-aral niya ang mga ito ng pagpoprogram ng kompyuter. Sa simula ay hindi ipinaalam sa mga taong mag-aaral kung sino ang sim na estudyante. Ang sinasabi ng sim na estudyante ay hinahango sa isang datosan (database) sa halip na gumagamit ng natural language processing (NLP). Ninais nilang lumahok ang sim na estudyante sa talakayan upang malutas ang problema ng malayo-sa-usapang talakayan, estudyanteng pasibo, at mga problema na may kinalaman sa pag-aaral ng mga estudyante(2005).

Simulated estudyante para sa pagdisenyo ng instruksiyon

Gumawa naman si Mertz ng Soar na sim na estudyante. Ang Soar ay isang cognitive architecture na magagamit sa paglikha ng simulated na isip. Sinanay niya ang sim sa paglikha ng circuit board. Inulit-ulit ang pagsasanay, at sa bawat ulit ay pinauunlad ang aralin hanggang mas magaling matuto ang sim na estudyante. Samakatuwid mas mahusay ang aralin sa bawat ulit (1997).

Pinatutunayan ng mga pananaliksik na ito na hindi na science fiction ang ideya ng sim na estudyante. Kapag nakagawa tayo nito ay makapag-eeksperimento na tayo sa pagtuturo nang hindi nababagot ang kalahok sa pananaliksik. Maaari rin natin ipalimot sa sim ang natutunan at magsimula muli. Magkagayunman, kapag natukoy na natin ang kombinasyon ng mga paktor na kailangan sa pagtuturo kailangan pa rin itong berepikahin sa tunay na tao.


Sanggunian:

Gilbert, N., & Troitzsch, K.G. (2005). Simulation for social scientist. (2nd ed.). England: Open University.

Mertz, J.S. (1997). Using a simulated student for instructional design. International Journal of Artificial Intelligence in Education, 8, 116-141 [Electronic version]. Kinuha noong Agosto 7, 2009, mula sa http://hal.archives-ouvertes.fr/docs/00/19/73/84/PDF/mertz97.pdf.

VanLehn, K., Ohlsson, S. & Nason, R. (1994). Applications of simulated students: an exploration. Journal of Artificial Intelligence in Education, 5(2), 135-175. Kinuha noong Agosto 8, 2009, mula sa http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download;jsessionid=2850F00F49F6DCE6F5E8F657D6EAE9C6?doi=10.1.1.4.6200&rep=rep1&type=pdf .

Vizcaino, A. (2005). A simulated student can improve collaborative learning. International Journal of Artificial Intelligence in Education, 15, 3-40 [Electronic version]. Kinuha noong Agosto 7, 2009, mula sa http://ihelp.usask.ca/iaied/ijaied/members05/archive/Vol_15/Vizcaino/Vizcaino05.pdf.

Zibit, M., & Gibson, D. (2005). simSchool: The game of teaching. Innovate, 1 (6). Kinuha noong Agosto 17, 2009, mula sa http://www.innovateonline.info/index.php?view=article&id=173.

Diksiyunaryo ng wikang Tagalog na nakabatay sa kasaysayan ng wika

Marami nang diksiyunaryo/talasalitaan ang lumabas. Ang problema dito ay inilaglag nila ang maraming salita mula sa mga naunang diksiyunaryo. Para sa isang mananaliksik ng kasaysayan ito ay nakakalungkot. Hindi ko magamit ang mga diksiyunaryong ito sa pag-alam kung paano nagbago ang kahulugan at paggamit ng isang salita. Maging ang UP Diksiyonaryong Filipino (2001) ay naglaglag ng mga salita na makikita lamang sa Vocabulario dela Lengua Tagala (1754) nina Noceda at SanLucar.

Layon ng proyektong ito na lumikha ng diksiyunaryo na semantikong wiki, na naglalaman lahat ng tala ng lahat ng diksiyunaryong Tagalog na lumabas simula sa talasalitaan ng Librong Pag-aaralan nang mga Tagalog nang Uicang Castila (1610) ni Tomas Pinpin hanggang sa Diccionario Tagalog-Hispano (1914) ni Pedro Serrano Laktaw.

Napakahalaga ng proyektong ito, harinawa ay may magkainteres na lumahok sa pagsasakatuparan nito. Unang hakbang na kailangang gawin ay kilalanin ang lahat ng diksiyunaryong tagalog at bigyan ito ng code. Magandang panimula dito ang artikulo ni Antoon Postma: http://pinagpala.googlepages.com/Vocabularios.pdf. Ani nga ni Postma sa katapusan ng artikulong ito:

These Vocabularios should be better made available by (re)printing them in a more readable script, accompanied by critical comments, cross-referencing them to other Vocabularios, to bring out the historic and linguistic values and information they contain (2001).

Sanggunian:

Postma, A. (2001). Tagalog Vocabularios. Kinuha noong Oktubre 19, 2009, mula sa http://pinagpala.googlepages.com/Vocabularios.pdf

Teksto sa Boses

Teksto sa Boses (Text-to-Speech) ang kabaligtaran ng Voice/Speech recognition. Ito naman ay para makpagbasa ng teksto ang kompyuter. Ilan sa pambasa para sa Ubuntu ay ang sumusunod:

Orca/Gnome Speech

KDE Text-to-Speech System (KTTS)

at ekstensyon ng Firefox:

ClickSpeak

Lahat ito ay umaasa sa speech synthesizer tulad ng sumusunod:

Festival, Wikipedia na artikula http://en.wikipedia.org/wiki/Festival_Speech_Synthesis_System

FreeTTS

Espeak

Ang pagbubuo ng TTS na makina para sa Tagalog ay mangangailangan ng lexicon gayundin ang iba't-ibang estadistikal na datos hinggil sa wika natin. Makakatulong ang dokumentong ito para sa ganitong proyekto: http://festvox.org/festvox/festvox_toc.html

Pangkilala ng Boses

Sa kasalukuyan parang ang mga Pilipino ay mas mahilig makinig at magsalita kaysa magbasa. Darating ang panahon at uunlad ang pagkilala ng boses ng mga kompyuter (voice/speech recognition). Ang problema ay hindi ito makakaunawa ng Tagalog dahil walang nagpupunyagi na magpaunlad nito.

Narito panimula ang ilang links para sa pagsisimula ng ganitong proyekto:

Ubuntu Speech Recognition

Voxforge

Implementasyon ng Sistema ng Pagsusulat ng Baybayin

Ang implementasyon ng sistema ng pagsusulat o sa Ingles ay writing system implementation (WSI) ay isang set ng mga piyesa ng software na naggagawad sa sa tagagamit ng kompyuter ng kakayahang magproseso ng datos na teksto sa isang sulat at wika; nagagawa nito halimbawa na magpasok ng datos sa pamamagitan ng keyboard at maipakita ang datos sa iskrin. (Gaultney & Lyons, 2003)

Ang pinakapayak ng modelo ng WSI ay:

Keyboard-> Code -> Glyph

Tatlong bagay ang kailangan para maipatupad ang WSI ng Baybayin. Una ang keyboard. Maaari namang gamitin ang karaniwang keyboard kailangan lamang palitan ang mapping ng key sa code. Ang susunod ay code. Mayroon na nito ang baybayin sa ilalim ng Unicode na ang range ay 1700-171F. Matatagpuan dito ang dokumento: http://www.unicode.org/charts/PDF/U1700.pdf. Ang pangatlo ay ang glyph. Marami nang libreng font ang lumabas na kayang magrender ng baybayin sa range ng unicode na nabanggit. Pangunahin na dito ang mga font ni Paul Morrow dito: http://www.mts.net/~pmorrow/fonts.htm. Ang tanging problema sa mga font na ito ay dinaya nito ang rendering ng Latin range upang magamit ang Latin keymap sa pagteteklado ng Baybayin nang hindi na gumagawa ng bagong keymap.

Ang keymap ay ang keyboard->code na kombinasyon. Halimbawa ang maliit na titik "a" sa Latin ay may code na 0061. Kaya "key a" ->0061->a glyph. Ang ginawa sa font ni Morrow ay:

"key a" -> 0061 -> a na baybayin
walang key -> 1700 -> a na baybayin

Sa madaling salita tanging ang glyph ang pinalitan nila. Hindi ka makakapag-type ng key na may unicode na baybayin. Okey lamang ito kung tao lamang ang babasa ng teksto, pero kapag makina na ang nagproseso, malilito ang makina.

Ang kulang sa WSI ng baybayin ay ang keymap. Gumawa ako ng keymap para sa Yudit na text editor. Subali't ang keymap na ito ay gagana lamang sa loob ng yudit at hindi sa operating system. Ang kailangan ngayon ay baybayin keymap para sa operating system tulad ng GNU/Linux.

Btw. Kung nakapaginstall na kayo ng baybayin font, maaarin ninyong testingin ang pagrender nito sa
http://www.alanwood.net/unicode/tagalog.html.

Sanggunian:

Gaultney, V., & Lyons, M. (2003). Guidelines for writing system support: Components of a Writing System Implementation. Kinuha noong Oktubre 12, 2009, mula sa http://scripts.sil.org/cms/SCRIPTs/page.php?site_id=nrsi&item_id=WSI_Guidelines_Sec_1.